1 Klimaat en weer

Eindhoven neemt de verantwoordelijkheid om de stad klimaatbestendig in te richten en om de CO₂.-uitstoot snel en drastisch terug te brengen. Dit doen we om klimaatverandering tegen te gaan en de negatieve effecten zoveel mogelijk te beperken.In de doorontwikkeling van de gemeentelijke organisatie heeft de klimaataanpak als één van de belangrijkste opgaven een plek gekregen in de nieuwe sector Strategie en Opgaven in de vorm van het Programmabureau Klimaat en Energie.
In oktober 2024 bevestigde het Planbureau voor de Leefomgeving dat voor Nederland het halen van het landelijke wettelijke klimaatdoel van 55 procent CO2-reductie t.o.v. ijkjaar 1990 heel erg onwaarschijnlijk wordt. Het PBL geeft aan dat dit komt door politieke keuzes uit Den Haag. We zullen in Eindhoven veel stappen moeten zetten de komende jaren om het behalen van deze doelstelling ook op gemeentelijk niveau binnen handbereik te krijgen. In 2022 werd in Eindhoven 87% CO₂. uitgestoten ten opzichte van ijkjaar 1990 (=100%), waar 80% was begroot.  

In 2016 heeft de gemeenteraad al de Klimaatverordening 2016 vastgesteld. Hierin staat de taakstelling opgenomen dat de uitstoot van broeikasgassen in Eindhoven ten opzichte van 1990 moet worden teruggedrongen met ten minste 55% in 2030 en met ten minste 95% in 2050. Onderstaande grafiek geeft het bijbehorende reductiepad weer. Monitoring loopt anderhalf jaar achter doordat we gebruik maken van de openbare data van CBS, waardoor de meest recente cijfers van 2022 zijn. In deze begroting is het doel van de klimaatverordening vertaald naar indicatoren per taakveld in de vorm van een uitstootplafond in kilotonnen CO₂.

Eindhoven implementeert een nieuw instrument voor monitoring en analyse (ClimateOS), welke op dit moment stapsgewijs gevuld wordt met data uit Eindhoven. Per sector wordt de huidige stand en de te verwachten autonome ontwikkelingen in beeld gebracht. Eind 2024 is het platform te gebruiken om verschillende scenario’s in beeld te brengen en inzichtelijk te maken in welke sectoren de meeste CO₂.-reductie te halen is en welke beleidsmaatregelen daarop genomen kunnen worden. In 2025 zal dit gedeeld worden met de raad.

Concrete doelstellingen in de begroting

In het bestuursakkoord ‘Samen Morgen Mooier Maken’ is afgesproken de klimaatambities van Eindhoven te vertalen naar concrete doelstellingen voor de verschillende taakvelden. Dit heeft ertoe geleid dat vorig jaar voor het eerst sinds 2016 geen aparte klimaatbegroting meer is opgesteld. Elk taakveld heeft nu eigen effect-indicatoren in de vorm van emissieplafonds. Dit geldt voor industrie en bedrijfsleven, wonen, verkeer, onderwijs, publieke dienstverlening, cultuur, sport en recreatie en onze eigen organisatie. Op basis van de emissieregistratie van het RIVM is bepaald hoe hoog in 1990 de uitstoot van de verschillende taakvelden was. Op basis van de Klimaatverordening is vervolgens een reductiepad bepaald dat nodig is om het doel  te realiseren en vertaald naar jaarlijkse emissieplafonds.

De cijfers in de begroting en in klimaatrapportage (bijlage) komen uit de Regionale Klimaatmonitor van het Centraal Bureau voor de Statistiek, de emissieregistratie van het RIVM en het Nationale Energie Verkenning-Rekensysteem (NEV-RS). De gehanteerde cijfers zijn specifiek voor Eindhoven. De meest recente cijfers uit de klimaatmonitor komen uit 2022, waar het kan gebruiken we cijfers uit 2023. De uitstoot in 1990, en daarmee ook de doelstelling van 55% reductie ten opzichte van 1990, is vastgesteld met behulp van de emissieregistratie van het RIVM. Een aantal van de cijfers is nog voorlopig. Ook worden cijfers uit eerdere jaren soms aangepast naar aanleiding van nieuwe inzichten, waardoor deze soms kunnen afwijken van rapportages uit eerdere jaren. In 2025 geldt dit voor de uitstootcijfers van verkeer en in iets mindere mate voor de uitstootcijfers van woningen, waarbij voor beide geldt dat de uitstoot de afgelopen jaren minder is dat vorig jaar werd gerapporteerd.

Vanuit het bestuursakkoord zijn middelen beschikbaar gesteld ter ondersteuning van de taakvelden in het formuleren van de benodigde beleidsmaatregelen. Vanuit het rijk is daarnaast financiering beschikbaar gekomen voor capaciteitsuitbreiding ten behoeve van de uitvoering van het klimaatakkoord, die wordt ingezet ten behoeve van de doelstellingen in de verschillende taakvelden.

De Klimaatrapportage 2025 geeft een verdieping op de data rondom de energietransitie en CO₂-uitstoot. Daarnaast geeft de rapportage een samenvatting van de te verwachten ontwikkeling van de broeikasgasemissies en de effecten van lokale en inspanningen gericht op de energietransitie en circulariteit.

De volledige Klimaatrapportage 2025 is ook online te raadplegen.

Groen

Het thema Groen en Recreatie draagt bij aan het verbeteren en versterken van de biodiversiteit, klimaatadaptatie, identiteit van de stad en de gezondheid van haar inwoners. Deze bijdrage wordt geleverd door (speel)gazons, kruidenrijke grasstroken, gevelgroen, plantsoenen, bomen, (stedelijk) bos, speelvoorzieningen, parken en natuurgebieden te ontwikkelen en te beheren. Bij de ontwikkeling van de stad trekt het thema Groen samen op met thema's als Wonen, Economie, Verkeer, Milieu en Duurzaamheid om te komen tot een leefbare en toekomstbestendige groei van de stad. Bij groenbeheer wordt nauw samengewerkt met de taakvelden Openbare Ruimte en Water om te zorgen voor een gezonde en leefbare openbare ruimte.

Water

Door de klimaatverandering zullen zeer zware regenbuien vaker en heftiger optreden. In alle KNMI-scenario’s nemen de buien toe. Het traditionele rioolstelsel is niet ontworpen om deze grote hoeveelheden neerslag te verwerken. De riolering is bedoeld om bij normale regen het water van wegen en daken af te voeren. Om bij grote hoosbuien schade te voorkomen, zijn aanvullende maatregelen nodig. Dat kan door infiltratie in de bodem, afvoer naar open water en kortdurende berging op straat of in de openbare ruimte. We moeten accepteren dat door toename van hevige buien vaker water op straat zal staan. In het algemeen is het niet acceptabel als water gebouwen in stroomt of doorgaande wegen blokkeert. Tegelijkertijd kennen we ook langere tijden van droogte waarvoor we water willen vasthouden. Per situatie moet de meest effectieve en doelmatige maatregel worden bepaald. Hierin heeft de gemeente een centrale rol. Zij zorgt voor alle regenwater voorzieningen, zowel het traditionele riool als de andere voorzieningen in het openbare gebied. De waterschappen voeren oppervlaktewater af en de verantwoordelijkheid voor het beschermen van hun eigendom tegen indringend water ligt bij de gebouw eigenaren. Schade is nooit helemaal te voorkomen.

Milieu

Het thema Milieu en Duurzaamheid draagt bij aan een gezonde leefomgeving. Dat doen we door de milieurisico’s en -belasting te beperken en de CO₂-uitstoot stadsbreed te verminderen.

Bij milieu betreft het de onderwerpen afval, bodem, geluid, lucht, geur, gevaarlijke stoffen en elektromagnetische straling. Het rijks- en provinciaal beleid maakt water en bodem sturend bij ruimtelijke ontwikkelingen. Dit principe wordt binnen het programma milieu in Eindhoven toegepast bij keuzes in ruimtelijke ontwikkelingen.
Met beleid, maatregelen en handhaving draagt Milieu bij aan de integrale gezonde en toekomstbestendige ontwikkeling van de stad. Het thema Milieu heeft daarmee ook directe raakvlakken met uitwerking van ruimtelijke projecten en wordt uitgewerkt in een omgevingsprogramma en het omgevingsplan onder de noemer Gezonde Fysieke Leefomgeving.
We werken aan het bereiken van minder huishoudelijk restafval en hergebruik van bruikbare materialen uit afvalstoffen. Doelstelling daarbij is om ons primair grondstofgebruik in 2030 te halveren en in 2050 zijn we een circulaire stad.
We maken de bodem schoon en benutten het potentieel van aardwarmte optimaal. We maken de lucht in de stad schoner en verminderen de geluidsbelasting door middel van (sanerings-)regelingen van het rijk voor wegen. We beperken risico’s van gevaarlijke stoffen bij gebruik binnen bedrijven en tijdens transport en toetsen de effecten van elektromagnetische velden rond antennes en hoogspanningslijnen. We houden bedrijven aan wettelijke emissie-eisen (Vergunningen, Toezicht, Handhaving). We monitoren de milieubelasting en -beleving in de stad aan de hand van rekenmodellen, meetsystemen, inwonersbeleving en rapporteren daarover. Dit gebruiken we in de keuzes die gemaakt worden in ruimtelijke besluitvorming.

Duurzaamheid gaat over de transitie van fossiele energie naar schone en hernieuwbare energie en het zuiniger en slimmer omgaan met grondstoffen, om zo de CO₂-uitstoot drastisch te verminderen. We stimuleren hergebruik van bruikbare materialen uit afvalstoffen, gebruik van circulaire materialen, grondstoffen en producten die gezond zijn voor mens en milieu. Dat doen we door marktvraag te vergroten, (ruimtelijk) beleid te ontwikkelen en (keten)samenwerking te organiseren. Op strategische wijze werken we toe naar een betrouwbaar en toekomstbestendig energiesysteem, waarbij we steeds minder aardgas gebruiken en woningen laten aansluiten op warmtenetten of warmtepompen. Dit wordt concreet in de proeftuinen aardgasvrije wijken. We faciliteren middels het energiebesparings-programma concrete besparings- en isolatiemaatregelen, met name in de gebieden waar de woningen met de laagste energielabels zijn. We werken samen met de woningcoöperaties om dit alles te bewerkstelligen onder de noemer van het duurzaamheidspact. Op bedrijventerreinen werken we samen met onze bedrijven en ondernemers aan innovatieve oplossingen voor verduurzaming van bedrijfsprocessen en netcongestie. Via de programma’s Slim Verduurzamen Vastgoed en Slim Verduurzamen Gemeentelijke Gebouwen werken we aan de verduurzaming van ons eigen vastgoed.

Highlights 2025 uitvoeringsprogramma bestuursakkoord  

1. Versterken van een leefbare, groene en biodiverse stad: het groenplancentrum (o.a. herinrichting Wilhelminaplein), voortzetting vergroenen 50 straten, en pleintjes. Tevens versterking bestaand groen via versnelling herplant bomen en het opstellen van een strategisch groenbeheerplan.
2. Verbeteren van de gezonde fysieke leefomgeving, specifiek de luchtkwaliteit (Schone lucht akkoord) door sloopregeling voor scooters (voorzetting) en voor dieselauto’s/bestelbusjes (nieuw) en subsidieregeling rookkanalen (nieuw).
3. Energietransitie: verder verduurzaming van de gebouwde omgeving o.a via isolatie, opzetting van (pre-) SMP, opstelling nieuw warmteplan.
4. Klimaat: opstellen Klimaatplan 2026-2030 gericht op reductie met ten minste 55% in 2030 en met ten minste 95% in 2050; en implementatie nieuw instrument voor monitoring en analyse (ClimateOS).
5. Realisatie gemeentelijk Energiebedrijf en vervolgstappen aardgasvrij maken wijken (o.a. Eindhoven Noord-Oost).