Hoofdlijn

In het voorjaar hebben wij in de Kadernota onze belangrijkste prioriteiten geschetst voor de komende jaren. De ontwikkeling en groei van de regio is uitdagend en dynamisch. De regio is zichtbaar in het internationale krachtenveld en heeft daarmee een belangrijke sleutel voor het toekomstig Nederlands verdienvermogen en de Europese strategische autonomie. We bouwen en ontwikkelen in flink tempo. Eindhoven transformeert, verdicht, vergroent en internationaliseert. We zetten ons vol in om deze ontwikkeling in goede banen te leiden. Naast de Brainportdeal is operatie Beethoven hier een flinke aanjager voor. Dit vergt de komende jaren alle focus op de uitvoering.

Het gaat goed met Eindhoven, maar het moet ook goed gaan met de Eindhovenaren. We nemen verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van leven en voor brede welvaart nu en in de toekomst. Iedereen moet mee kunnen doen. We koesteren en versterken de identiteit en sociale samenhang. We bundelen krachten en werken samen. Niet voor niets heet ons bestuursakkoord “Samen Morgen Mooier Maken”. Met elkaar kunnen we zorgen dat Eindhoven nu en in de toekomst een fijne stad blijft.

We bewegen mee op de ambitie van de stad en samenleving en leggen hiermee een fundament voor de verdere ontwikkeling. Naast ambities liggen er grote uitdagingen op het gebied van op bijvoorbeeld de klimaat- en biodiversiteitscrisis en de woningmarkt. We zien ook forse vraagstukken op sociaal-maatschappelijk gebied. Er zijn bijvoorbeeld actuele vragen op het gebied van maatschappelijke opvang, jeugd en een groeiend beroep op bijstand. En dat in een tijd van financiële onzekerheid over het gemeentefonds. Dit vraagt dat wij stevig regie voeren om de balans in de ontwikkelingen te houden. We prijzen ons gelukkig dat we op dit moment voldoende financiële slagkracht hebben om deze uitdagingen aan te gaan en dat we dit niet alleen doen, maar samen met inwoners, organisaties en bedrijven. Met de formalisering van de vereniging Brainport voor Elkaar hebben we een fundament gelegd waarop de private betrokkenheid bij maatschappelijke vraagstukken vorm kan krijgen. In gedeelde verantwoordelijkheid van bedrijven, maatschappelijke organisaties, gemeenten en onderwijs werken we als sociale werkgevers aan impactvolle programma’s. En, investeren in de stad betekent ook investeren in de uitvoeringskracht van de organisatie. Dat kan niet los van elkaar gezien worden.

Grote opgaven waar we onze rol pakken

Centraal staat balans en aandacht voor alle aspecten die de brede welvaart van onze inwoners bepalen. We koesteren Eindhoven als een aangename en diverse stad waar het fijn wonen, leven en werken is. We zien dat de druk hierop toeneemt, maar we hebben er vertrouwen in dat we de ontwikkeling van de stad in goede banen kunnen leiden. En daar hebben we voldoende aanleiding voor. Het rijk heeft na de Brainportdeal (€1,6 miljard) nu met de Beethovendeal €2,5 miljard) een meer dan betekenisvol signaal afgegeven dat zij een gezonde ontwikkeling van de regio Eindhoven ook een zaak van nationaal belang vindt. Dit heeft ASML – één van de vlaggenschepen van ons high tech ecosysteem – het vertrouwen gegeven om haar verdere groei in deze regio te realiseren op BIC Noord en daarmee een fundament te leggen onder onze toekomstige welvaart. In 2025 moet dit tot verdere afspraken tussen ASML en de gemeente leiden.

Zoals iedere afspraak met het rijk vraagt ook de Beethovendeal – analoog aan de eerdere Brainportdeal – cofinancieringsinzet vanuit regionale partijen. Als Eindhoven nemen we direct onze verantwoordelijkheid en reserveren in deze begroting onze bijdrage. We laten daarmee zien dat we een betrouwbare partner zijn en onderschrijven het belang dat we hechten aan het oplossen van de vraagstukken in onze regio. Nu de afspraken grotendeels gemaakt zijn (het onderzoek naar voorzieningen met het Rijk moet nog afgerond worden) en de investeringspakketten klaarstaan, moet de focus vol op de uitvoering. Daarom investeren we in onze gemeentelijke organisatie. Zo kunnen we de voorbereidingen voortvarend ter hand nemen om de afspraken waar de gemeente Eindhoven voor aan de lat staat te realiseren. Tegelijk gebeurt dit ook bij de MRE en Brainport Development, de twee samenwerkingsverbanden die centraal staan in de relatie met de provincie en het Rijk.

Gelukkig heeft ook de Design Academy besloten om zich blijvend in Eindhoven te vestigen. We zijn blij dat ze deze keuze gemaakt hebben, maar het heeft ons er ook van bewust gemaakt dat het kennelijk niet vanzelfsprekend is en dat we meer aandacht moeten hebben voor het design ecosysteem. De combinatie van internationale top technologie en top op creatief gebied maakt ons aantrekkelijk en uniek. De discussie rondom het mogelijke vertrek van de Design Academy heeft ons overtuigd dat we opnieuw en we moeten blijven investeren in de kracht van het design ecosysteem. Niet alleen, maar samen met de partners in dit ecosysteem. Als gemeente willen we hierin het voortouw nemen, in de wetenschap dat er draagvlak voor is bij veel partners en dat we zo samen investeren in ons unieke design ecosysteem.

Bouwen met oog voor de mens

De druk op de woningmarkt en de druk op het voorzieningenniveau zijn voor veel mensen de voelbare veranderingen in de stad. We zetten alle zeilen bij om te bouwen, te transformeren en te verdichten.  Zodat Eindhovense jongeren en ouderen in de stad een bij hun situatie passend thuis kunnen vinden, zodat we aantrekkelijk blijven voor huidige en nieuwe inwoners en zodat er betaalbare woningen beschikbaar zijn voor iedere portemonnee. We blijven volop inzetten op een zo hoog mogelijk tempo voor het realiseren van nieuwe woningen. Eindhoven bouwt door! Dit heeft al eerste mooie resultaten opgeleverd in onze stad. Zowel in de wijken, met bijvoorbeeld Diagnostiek voor U en Buurtschap te Veld, als in de grotere gebiedsontwikkelingen en projecten die direct veel woningen toevoegen (Philips hoofdkantoor, de Caai, the Edge, Lightyards, Sierlijke Dames, TAC, Victoriatoren, Strijp-S). Ook deze opgave is te groot voor de gemeente alleen. Met rijk en regiogemeenten hebben we goede afspraken gemaakt over het bouwen van woningen en over wat er nodig is om ontwikkelingen op gang te houden. De €245 miljoen aan woningbouwversnelling uit operatie Beethoven gaat hier voor de hele MRE-regio een flinke bijdrage aan leveren.

We gaan vooruit met de zeven dromen van het vastgestelde Masterplan Mobiliteit. Wij verbinden mensen, wijken, gebieden en de regio met passende netwerken voor bijvoorbeeld lopen, fietsen en HOV. Om meer ruimte te creëren voor stedelijke kwaliteit en verdichting werken we aan het verkeerscirculatieplan en een veranderplan voor de ring. We voeren betaald parkeren binnen de ring in. Ook realiseren we kleinschalige parkeerhubs, waarmee we vrijheid in overstapmogelijkheden tussen en naar duurzame vervoerswijzen stimuleren. We werken aan schone mobiliteit door de invoering van de zero-emissiezone binnen de ring en uitbreiding van de laadvoorzieningen. Veilig voelen in het verkeer versterken wij door de snelheidsverlaging naar 30 km/u op zoveel mogelijk wegen te realiseren. We stimuleren gezonde mobiliteit, zoals lopen en fietsen, en we werken verder aan het versterken van ontspannen verplaatsen met het ontwikkelen en verbeteren van bijvoorbeeld digitale bereikbaarheidskaarten en bewegwijzering.

We beseffen dat al dat bouwen en verdichten impact heeft op het leven van de mensen in stad. We zien logischerwijze een stijging in bezwaarprocedures en de gang naar de rechter. We beseffen en accepteren dat we het niet iedereen naar de zin kunnen maken. Als stadsbestuur moeten we belangen afwegen en dat vraagt keuzes die we soms met bezwaard gemoed maar zorgvuldig en weloverwogen maken. Dit doen we vanuit onze verantwoordelijkheid om de stad een nieuw tijdperk in de leiden: voor onze huidige inwoners en voor nieuwe Eindhovenaren. Goede en transparante uitleg van deze keuzes en verantwoording horen daar uiteraard bij.

Zorgvuldige inwonersparticipatie is daarmee steeds belangrijker en noodzakelijk om dit alles in goede banen te leiden. We willen onze inwoners optimaal betrekken bij wat er speelt in hun leefomgeving en serieus omgaan met en gebruik maken van de kennis en ervaring die inwoners inbrengen. Niet alleen over de directe leefomgeving van mensen, maar in de volle breedte van ontwikkelingen die de stad en samenleving raken. Wij maken duidelijk waar ruimte is voor inwoners om over mee te denken en invloed uit te oefenen. Ook vinden we het van belang om diverse groepen op een toegankelijke en leuke manier te betrekken bij de toekomst van de stad, zoals bij het proces van de stadsvisie. Hiermee willen we een brede discussie op gang brengen en verbeeldingskracht aanwakkeren over wat voor stad we willen zijn, nu en in de toekomst.

Investeren in een fijne leefomgeving met goede voorzieningen

Een goed voorzieningenniveau is randvoorwaardelijk om de stad aantrekkelijk en leefbaar te houden. Dat begint bij een gezonde en aantrekkelijk leefomgeving waarin groene openbare ruimte voor iedereen bereikbaar is. Omdat het een positieve invloed heeft op het welzijn van mensen en omdat het helpt om koel(er) te blijven bij stijgende temperaturen en bij wateroverlast. Met ons streven naar de opening van de Wielewaal komend jaar, bereiken we een nieuwe groene mijlpaal. Inzet op schone lucht door het terugdringen van bronnen van luchtvervuiling heeft ook onze prioriteit. We zetten extra in op de aanpak van overlastgevende situaties zoals op de Hurk en schrijven best bestaande technieken voor. En de uitvoering van het Masterplan Mobiliteit helpt om de emissie van het verkeer terug te dringen.  

Naast een gezonde leefomgeving, zijn onderwijs, sport en voorzieningen in de buurt belangrijke speerpunten. Om die reden is in operatie Beethoven afgesproken dat nog dit jaar een onderzoek wordt afgerond naar de voorzieningen in de regio met als doel om in 2025 tot meer concrete afspraken met het Rijk te komen. Ook dit heeft te maken met groeien in balans.

Volle inzet op uitvoering van het Integraal Huisvestingsplan onderwijs (IHP) zorgt voor aangename en voldoende onderwijsplekken voor onze kinderen. Na de inhaalslag op het gebied van onderwijshuisvesting in de afgelopen jaren wordt in 2025 het 16-jarig IHP gepresenteerd. De middelen voor dit meest omvangrijke investeringspakket voor onderwijs worden in deze begroting gereserveerd. De focus zal met name liggen op het primair onderwijs en we houden al rekening met de groei zodat Eindhoven op onderwijsgebied klaar is voor de toekomst.

We gaan aan de slag met nieuw beleid voor buurtontmoeting. Van groot belang in onze steeds diverser wordende wijken. We leggen daarin relatie met de ontwikkeling van de Bibliotopen in verschillende stadsdelen, waarin de krachten van de bibliotheek, inwoners en vele maatschappelijke organisatie worden gebundeld zodat ruimte ontstaat voor persoonlijke ontwikkeling voor jong en oud, het ontdekken van nieuwe dingen en verrassende ontmoetingen. We gaan door met het vasthouden en versterken van onze sportvoorzieningen en het stimuleren van bewegen. Met het integraal huisvestingsplan (IHP) Sport starten we met de aanleg van nieuwe kunstgrasvelden, het opwaarderen van kleedlokalen en het breder toegankelijk maken van sporthallen. Vitale inwoners zorgen voor een vitale stad, sport is een bewezen bindmiddel. En als moderne stad koesteren we voor onze identiteit onze monumenten en erfgoed. Komend jaar gaan we daarom meer monumenten aanwijzen.

We zetten vol in op de verdere doorontwikkeling van het wijkgericht werken. De leerervaringen van het Pact Woensel-Zuid gaan helpen om onze gebiedsgerichte werkwijze verder te verbeteren en aan te scherpen. We willen samen met onze partners zichtbaar zijn in de haarvaten van de stad.

Meer regie en grip op gebiedsontwikkelingen maakt dat we de balans tussen bouwen, het realiseren van voldoende voorzieningen en aangenaam (samen)leven beter kunnen bewaken. Niet voor niets zetten we vaker dan in het verleden de Wet voorkeursrecht gemeenten (Wvg) in.
Ook ontwikkelen we een methode om ruimte voor maatschappelijke voorzieningen in gebiedsontwikkelingen veilig te stellen, zodat ontwikkelaars snel van start kunnen gaan met bouwen. Hiermee houden we tempo op de bouw van woningen en creëren we ruimte voor onder andere ontmoetingsplekken, ruimte voor cultuur, huisartsen, tandartsen, kinderopvang en scholen.

Grip op de energietransitie is bij deze ontwikkelingen een belangrijke prioriteit. Daarom werken we naast concrete maatregelen voor energiebesparing, ook aan een publiek duurzaam energiebedrijf. Dit doen we om de groei van de stad op een duurzame manier te realiseren én om ervoor te zorgen dat de overgang naar duurzame energie voor alle inwoners betaalbaar blijft en dat de lasten en lusten rechtvaardig verdeeld worden.

Inzet op sociale cohesie en kansengelijkheid voor iedereen

We zien – net als in andere steden – een groeiende druk op onze sociale voorzieningen. De uitgaven voor jeugdzorg blijven stijgen, net als de kosten voor de sociale zekerheid. Bij ongewijzigd beleid voorzien we oplopende tekorten in het sociaal domein. Deels door het rijksbeleid (het ‘ravijnjaar’) en deels doordat we geconfronteerd worden met een groeiend beroep op onze voorzieningen. Vergrijzing en complexere jeugdproblematiek zorgen voor stijgende kosten, net als een toenemende vraag naar bijvoorbeeld beschermd wonen. Met de Koers Sociaal (2)040 hebben we onze ambities en drie leidende principes neergezet. We zetten in op een sterke sociale basis als fundament waarbij we de kracht en talenten van inwoners en sociale netwerken centraal stellen, de institutionele sociale basis versterken en de fysieke leefomgeving sociaal willen bouwen en inrichten. We bieden daarnaast ondersteuning voor inwoners en buurten die dat het meeste nodig hebben. We focussen ons daarbij op de grondoorzaken en zetten drie opgaven centraal: kansrijk opgroeien, een financieel zeker bestaan en eerst een thuis. Zo proberen we een inhoudelijk antwoord te bieden op de uitdagingen waar we voor staan. De komende periode implementeren we dat in ontwikkelagenda’s met heldere keuzes en scherpe acties om ons stelsel rondom zorg en welzijn houdbaar en betaalbaar te houden. De koers van het rijksbeleid blijft daarbij een belangrijke onzekere factor. We intensiveren onze inzet voor sociale cohesie door het verder versterken van de sociale basis. Waarbij we ons focussen op activiteiten en interventies ter bevordering van een inclusieve stad, (buurt)ontmoeting en gemeenschapsvorming.

Hoewel het rijksbeleid van invloed is, maken we onze keuzes op basis van wat goed is voor mensen. We nemen de ruimte die we hebben om te werken aan een sociale en inclusieve stad waar niemand buiten de boot valt. Onze recente reactie naar aanleiding van de beëindiging van de rijksbijdrage aan de Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV) is daar een goed voorbeeld van. We nemen onze verantwoordelijkheid voor de opvang van de meest kwetsbaren zoals dak- en thuislozen en vluchtelingen. Dit is vooral een zoektocht naar geschikte locaties in de stad. Leefbaarheid en veiligheid zijn voor ons daarbij randvoorwaardelijk. Wij willen onze bijdrage leveren in het nationale opvangvraagstuk, maar hiervoor is wel partnerschap van alle betrokken partijen nodig.

Financieel zien we met name de groeiende druk op de zorg voor onze jeugd. Het stelsel staat al tijden onder druk en zekerheid over een adequate en structurele rijksbijdrage blijft vooralsnog uit. Ook hier kijken we wat lokaal nodig is, op het gebied van jongerenwerk en diversiteit investeren we daarom extra. We zoeken jongeren actief op: op school, op straat en waar nodig ook thuis. We willen dat niemand buiten de boot valt of op het verkeerde pad terecht komt. We zijn scherp op taalachterstanden en investeren in het voorkomen van laaggeletterdheid. We vinden het belangrijk dat internationals die hun toekomst in Eindhoven willen opbouwen de taal leren. Dat helpt om de bubbels te doorbreken en de groeiende diversiteit in goede banen te leiden. We vinden het belangrijk dat alle inwoners zo lang mogelijk gezond en actief aan de samenleving deelnemen, dat ouderen zo lang mogelijk eigen regie houden en zelfstandig kunnen blijven wonen met hulp uit hun eigen netwerk. We faciliteren en ondersteunen daarom mantelzorgers en vrijwilligers.

Ondernemerschap, innovatie, arbeidsmarkt

Naast de high tech-bedrijven blijft het brede mkb van cruciaal belang. Het is de ruggengraat van onze stad. Met name het vinden van genoeg ruimte voor ontwikkeling en het vinden van voldoende talent zijn prioritaire aandachtspunten. Dit wordt aangepakt met de nieuwe programmering werklocaties. Daarnaast laat de krapte op de arbeidsmarkt zich in onze stad goed voelen. Op het gebied van technologie en vakmanschap, maar ook in de zorg en onderwijs. Samen met onze partners in de arbeidsmarktregio werken we aan human capital-agenda's om hier een antwoord op te bieden, met aandacht voor een leven lang ontwikkelen. Tegelijkertijd zien we een te grote groep inwoners langs de kant staan. We gaan komend jaar extra inzetten om meer mensen aan het werk te helpen omdat werk de beste vorm van sociale zekerheid is. Daarnaast leidt het tot sociale contacten en geluk. Een bijdrage leveren aan het terugdringen van de arbeidsmarkttekorten is daarbij een extra argument. Naast de maatschappelijke baten, houden we hiermee ook de gemeentelijke begroting in balans.

Investeren in uitvoeringskracht

Om onze ambities te realiseren en de ontwikkeling van de stad en samenleving in goede banen te leiden, staat komend jaar opnieuw in het teken van het versterken van de uitvoeringskracht. We investeren daarom ook in de eigen organisatie. Zoals aangegeven in ons bestuursakkoord vraagt een groeiende stad een meegroeiende gemeentelijke organisatie om het werk aan te kunnen en kwaliteit te kunnen blijven leveren. Versterken van de organisatie moet niet alleen kwantitatief gebeuren, maar ook in kwaliteit. We gaan onder andere de inhuur terugdringen en waar mogelijk en zinvol omzetten naar vast personeel. We houden daarmee kennis en ervaring in eigen huis, maken de organisatie robuuster en drukken tegelijkertijd de kosten. Hiermee geven we ook grotendeels invulling aan een openstaande taakstelling uit het verleden. Bijkomend voordeel is - in een tijd van spanning op de arbeidsmarkt - dat we hierdoor beter ervaren medewerkers en (jong) talent kunnen aantrekken, boeien en behouden.   

Daarnaast brengen we meer focus aan in wat we doen. De druk op de ambtelijke capaciteit is namelijk groot. We voeren ons Bestuursakkoord en wat we aanvullend hebben toegezegd uit. Alles wat daarbij komt, levert extra druk. Daarom zullen we komend jaar nadrukkelijker prioriteren en terughoudender zijn in het oppakken van nieuwe dingen.

We zien dat veel vraagstukken een bovenlokaal karakter hebben. Dat geldt voor de groeiopgave van de stad en regio, maar ook voor veel onderwerpen op sociaal-maatschappelijk gebied. De leefwereld van mensen trekt zich niets aan van gemeentegrenzen. Eindhoven is, naast Helmond, centrumstad van de Brainportregio. Wij zetten daarom in op constructief en open samenwerking in de regio. We kijken waar we elkaar kunnen helpen en als nodig en gewenst springen we bij.  

Tenslotte

Eindhoven bruist, de Brainportregio bruist. Dit geeft enorme kansen en een aantal uitdagingen die we alleen door goede samenwerking met onze publieke en private partners kunnen aanpakken. Focus op uitvoering en het leveren van resultaten staan voorop in het komende begrotingsjaar. Het gaat veelal om de grote bewegingen die voor veel inwoners ‘ver weg’ zijn. Grote bewegingen als de groei van de stad, de langjarige investeren in woningbouw en infrastructuur en een steeds verder internationaliserende samenleving kunnen voor veel inwoners ver weg voelen. Daarom investeren we juist ook in zaken die voor mensen echt van belang en ‘nabij’ zijn. De kwaliteit van de publieksdienstverlening, de bereikbaarheid van de gemeente, een schone en groene openbare ruimte ook voor evenementen en ontmoeting, veiligheid op straat en een menselijk gezicht wanneer inwoners van ons afhankelijk zijn. Alleen als we het nabije goed doen, blijven mensen zich ook thuis voelen in groeiend Eindhoven.

Financieel

De begroting bouwt door op de kadernota, waarin we een bedrag van 67 miljoen incidenteel en 11,8 miljoen structureel hebben ingezet. Door de meicirculaire gemeentefonds en de verhoging van de parkeertarieven kunnen we daar nu 11,8 miljoen incidenteel en 12,9 miljoen structureel aan toevoegen. Dit werken we nader uit  in paragraaf 4.3 Baten en lasten en toelichting.

Voor 2026 en verder blijft de financiële positie van gemeenten onzeker, onder meer vanwege het zogenaamde 'ravijnjaar' en de invoering van de bbp-systematiek door het Rijk. Ook de uitdagingen in het sociaal domein blijven groot. Richting Kadernota 2026 werken we daarom een nieuwe financiële  meerjarenstrategie uit.